- A Xunta de Galicia ofrece unidades didácticas gratuítas sobre mulleres galegas pioneiras na ciencia e a tecnoloxía.
- Libros como Pioneiras da ciencia en Galicia e Estrelas galegas da ciencia achegan biografías inspiradoras para o alumnado.
- A Universidade de Vigo promove vídeos divulgativos e publicacións para fomentar vocacións científicas femininas.
- Incorporar estas ferramentas nas clases permite combater estereotipos de xénero e fomentar vocacións científicas entre o alumnado, especialmente entre as nenas.
Unha ferramenta clave para a igualdade nas aulas
A presenza de mulleres na historia da ciencia e da tecnoloxía foi tradicionalmente invisibilizada. Esta realidade perpetúa estereotipos que afectan ás decisións académicas e profesionais do alumnado, especialmente das nenas. Por iso, dotar ao profesorado de recursos didácticos que permitan incorporar referentes femininos nas súas clases é esencial para fomentar a igualdade e o interese polas carreiras STEM.
A visibilización das mulleres na ciencia e na tecnoloxía é esencial para fomentar a igualdade e inspirar ás novas xeracións. Hoxe existen numerosos materiais accesibles, en galego e castelán, que permiten traballar na aula a contribución das mulleres á ciencia. Libros, páxinas web, vídeos, xogos ou unidades didácticas ofrecen ao profesorado ferramentas útiles para inspirar e educar en igualdade. En Galicia, diversos recursos en lingua galega están dispoñibles para que o profesorado poida incorporar estas temáticas nas aulas, promovendo referentes femininos e rompendo estes estereotipos de xénero.
Recursos dixitais: plataformas para traballar en clase
Un dos portais máis completos dispoñibles en galego é o da Xunta de Galicia, a través da súa web de igualdade é Mulleres con Ciencia. Este espazo ofrece fichas descargables sobre mulleres científicas e tecnólogas, actividades para traballar en distintos niveis educativos e vídeos en galego. Inclúe propostas de actividades para Infantil, Primaria e Secundaria, adaptadas ao currículo escolar.
Tamén destaca o portal Mujeres con ciencia, da Cátedra de Cultura Científica da Universidade do País Vasco. Aínda que está dispoñible en castelán, é unha das webs de referencia en todo o Estado. Inclúe biografías, entrevistas, recursos audiovisuais, cómics e artigos divulgativos sobre mulleres científicas de todos os tempos.
Outra proposta interesante é o espazo Científicas e Innovadoras da Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología (FECYT), que conta con fichas para imprimir, xogos interactivos e vídeos protagonizados por científicas en activo.
Unidades didácticas da Xunta de Galicia
A Secretaría Xeral da Igualdade, a través do proxecto Aprende coas mulleres galegas, ofrece unha serie de unidades didácticas gratuítas centradas en mulleres galegas destacadas en diversos eidos, incluíndo a ciencia e a tecnoloxía. Estas unidades inclúen biografías e actividades para traballar en clase, facilitando a integración destes contidos no currículo educativo.
Entre as figuras destacadas atópanse:
- Ángeles Alvariño: Oceanógrafa e zoóloga, foi a primeira muller en embarcar nun buque de investigación británico.
- María Wonenburger: Matemática recoñecida internacionalmente polo seu traballo en álxebra.
- Antonia Ferrín: Primeira muller en defender unha tese de Astronomía en España.
- Ángela Ruiz Robles: Inventora do primeiro prototipo de libro electrónico, coñecido como enciclopedia mecánica.
Estas unidades están dispoñibles en formato PDF e poden descargarse desde a páxina oficial da Xunta de Galicia.
Libros en galego sobre mulleres científicas
A literatura tamén xoga un papel fundamental na divulgación das contribucións das mulleres na ciencia. Algunhas obras destacadas son:
- Pioneiras da ciencia en Galicia de Manuel Rey Pan: este libro recolle as historias de mulleres galegas que abriron camiño na investigación científica, superando barreiras sociais e culturais.
- Estrelas galegas da ciencia de Maite Vence Fernández: un libro ilustrado que explica a historia da ciencia feita en Galicia e as súas figuras máis destacadas.
- Galegas na ciencia de Isabel Blanco e ilustracións de María Lapido: dirixido ao público infantil e xuvenil, presenta as biografías de vinte científicas galegas, acompañadas de ilustracións que facilitan a comprensión e o interese do alumnado máis novo.
- Mulleres que (nos) dan que pensar de África López Souto: un álbum ilustrado sobre científicas relevantes en campos como a bioloxía, a medicina ou a química.
Recursos audiovisuais e xogos educativos
O audiovisual é un formato especialmente útil para traballar en grupo e conectar co interese do alumnado. Entre os recursos máis destacados:
- Mulleres con ciencia, un podcast dispoñible en plataformas como Spotify ou iVoox, con episodios curtos sobre mulleres pioneiras na ciencia.
- Exxperimenta en feminino, unha iniciativa da Universidade de Vigo que ofrece catorce vídeos curtos nos que investigadoras e profesoras presentan a traxectoria de mulleres destacadas no ámbito da ciencia, a tecnoloxía e as enxeñarías. Estes vídeos están dispoñibles en liña e son unha ferramenta útil para introducir referentes femininos nas aulas.
- Mulleres Sabias de Ciencia, un xogo desenvolto polo Servizo de Normalización Lingüística do Concello de Vigo na que o alumnado debe resolver retos e enigmas para descubrir a identidade dunha científica ou tecnóloga esquecida. Este recurso combina o xogo con aprendizaxe, fomentando o interese pola ciencia e a historia das mulleres neste eido.
Un cambio pedagóxico necesario
Incorporar referentes femininos nas aulas non é só unha cuestión de xustiza histórica, senón tamén unha ferramenta para promover a igualdade e combater a fenda de xénero nas vocacións STEM. Segundo datos da UNESCO, as nenas que teñen contacto con modelos femininos en ciencia teñen ata un 20% máis de posibilidades de elixir carreiras científicas ou tecnolóxicas.
Neste sentido, o profesorado desempeña un papel clave. Dispor de recursos didácticos, contextualizados e adaptados ao currículo galego, facilita o labor docente e contribúe a construír unha sociedade máis xusta e equitativa desde a escola.
Promover o coñecemento das mulleres científicas non é unha tarefa secundaria: é un compromiso co futuro da educación, coa igualdade e coa innovación.
